W słowniku pojęć technicznych znajdziesz definicje najważniejszych pojęć technicznych. Baza wiedzy jest na bieżąco uzupełniana. Jeśli nie znalazłeś wyjaśnienia interesującego Cię pojęcia technicznego, skontaktuj się z nami już teraz!
Łożysko baryłkowe
Łożyska baryłkowe to łożyska toczne wałeczkowe, w których montuje się elementy toczne kształtem przypominające baryłkę. Te wahliwe rozwiązania wynalazł i opatentował w 1907 roku Sven Wingquista (szwedzki konstruktor oraz fabrykant, który w kolejnych latach założył fabrykę specjalizującą się w produkcji tychże łożysk. Aktualnie fabryka dalej funkcjonuje i jest znana pod nazwą SKF.
Klasyczne łożyska baryłkowe składają się z pierścieni, elementów tocznych oraz koszyka. Ogólnie elementy toczne – baryłki – są bryłami obrotowymi z powierzchnią boczną w kształcie sferycznym. W łożyskach baryłkowych wzdłużnych powierzchnia boczna elementów tocznych delikatnie zwęża się do góry. Na pierścieniu zewnętrznym montuje się bieżnię kulistą. Dzięki temu pierścień wewnętrzny oraz koszyk z baryłkami mogą się bez problemu wychylać. To oznacza, że łożyska baryłkowe są niewrażliwe na błędy współosiowości.
Ukośna orientacja baryłek sprawia, że komponenty baryłkowe poza ogromnymi obciążeniami poprzecznymi są w stanie przejmować także siły wzdłużne. Produkty baryłkowe doskonale sprawdzą się w tych konstrukcjach, które wymagają sporej nośności promieniowej oraz zdolności wyrównywania odchyłek współosiowości. Warto również wiedzieć, że łożyska baryłkowe są komponentami samonastawnymi i nierozłącznymi.
Łożyska baryłkowe można znaleźć w kilku wariantach. Do najpopularniejszych zalicza się łożyska baryłkowe dwurzędowe oraz jednorzędowe. Dwurzędowe rozwiązania świetnie sprawdzą się tam, gdzie mamy do czynienia z bardzo dużymi obciążeniami złożonymi. Nierzadko produkty z elementami tocznymi w postaci baryłek wykorzystuje się w maszynach wielkogabarytowych, maszynach budowlanych oraz wentylatorach przemysłowych. Ogólnie łożyska baryłkowe są podobne do łożysk kulkowych wahliwych. Od kulkowych rozwiązań różnią się głównie tym, że modele baryłkowe przenoszą dużo większe obciążenia.
Łożysko igiełkowe
Łożyska igiełkowe to łożyska walcowe o bardzo cienkich pierścieniach, wyposażone w dużą liczbę elementów tocznych w kształcie igiełki. Średnica igiełek z reguły nie przekracza 5mm – jest kilkukrotnie mniejsza od długości elementu tocznego. Do aplikacji, w których łożyska muszą pracować ciągle przy dużych prędkościach, montuje się łożyska igiełkowe z koszykiem. Produkty tej grupy najczęściej stosuje się w mniejszych urządzeniach – tam, gdzie mamy do czynienia z niewielką przestrzenią. Świetnie sprawdzają się także w motoryzacji, sprzęcie AGD oraz w urządzeniach wykorzystywanych przez przemysł lekki.
Klasyczne łożyska igiełkowe przenoszą tylko obciążenia poprzeczne. Na tle innych rozwiązań niniejsze komponenty wyróżniają się stosunkowo dużą nośnością. Parametr ten zawdzięczają nie tylko swojej konstrukcji, ale także optymalnemu hartowaniu. Na rynku aktualnie można znaleźć łożyska igiełkowe w kilku odmianach. Dostępne są między innymi łożyska igiełkowe cienkościenne, nastawne, zespolone, wzdłużne, przelotowe oraz nieprzelotowe.
Łożyska igiełkowe cienkościenne
Łożyska igiełkowe cienkościenne wyróżniają się niewielką wysokością poprzecznego przekroju przy jednoczesnej dużej nośności. Pierścień cienkościenny umożliwia montaż z ciasnym pasowaniem w danej oprawie. Dodatkowo pierścień ten tworzy ze złożeniem igiełkowym nierozłączny komplet.
Łożyska igiełkowe nastawne
Nastawne łożyska igiełkowe to komponenty, w których głównym elementem jest zewnętrzny pierścień. Wypukła oraz kulista powierzchnia wspomnianego pierścienia zewnętrznego umożliwia zamontowanie dwóch pierścieni gniazd, które mają kulistą, wklęsłą wewnętrzną powierzchnię. Pierścienie tych gniazd wykonuje się z tulei blaszanej. Niniejsze produkty wyróżniają się niską wysokością przekroju oraz dużą zdolnością przenoszenia obciążeń.
Łożyska igiełkowe zespolone
Zespolone łożyska igiełkowe są modelami przenoszącymi jednocześnie obciążenia poprzeczne oraz wzdłużne. Komponenty tego rodzaju zbudowane są głównie z łożyska igiełkowego poprzecznego i wzdłużnego.
Łożyska igiełkowe wzdłużne
Łożyska igiełkowe wzdłużne to modele, które mają zdolność przejmowania obciążeń wzdłużnych działających z jednego kierunku. Wykorzystując tego rodzaju komponenty nie musisz gospodarować dodatkowego miejsca dla drugiego łożyska. Ogólnie łożyska igiełkowe wzdłużne świetnie sprawdzają się w aplikacjach, w których czołowe powierzchnie pełnią funkcję bieżni dla tegoż łożyska.
Łożyska igiełkowe przelotowe oraz nieprzelotowe
Nieprzelotowe i przelotowe rozwiązania to standardowe łożyska igiełkowe. Między sobą różnią się jedynie tym, że jedno łożysko igiełkowe jest otwarte z dwóch stron (przelotowe), a drugie tylko z jednej (nieprzelotowe).
Łożysko kulkowe
Biorąc pod uwagę przy podziale łożysk tocznych kształt ich elementów tocznych, wyróżnia się modele kulkowe i wałeczkowe. Standardowe łożyska kulkowe to komponenty składające się z pierścienia wewnętrznego, pierścienia zewnętrznego, elementów tocznych w kształcie kulek oraz koszyka, który utrzymuje wspomniane kulki. W zależności od kształtu bieżni, jaką wykorzystano w danym rozwiązaniu, łożyska kulkowe mogą przenosić zarówno obciążenia poprzeczne, jak i wzdłużne.
Do zalet łożysk kulkowych zalicza się możliwość pracy tam, gdzie występują stosunkowo duże prędkości obrotowe. Pewna uniwersalność oraz korzystna cena komponentów z elementami tocznymi w postaci kulek sprawiają, że produkty tego rodzaju są aktualnie najpopularniejszymi i najpowszechniej stosowanymi łożyskami tocznymi. Zdolność do kątowych wychyleń łożysk kulkowych zwykłych jest niewielka – należy o tym pamiętać, dobierając komponent do danej maszyny lub urządzenia.
Łożyska kulkowe zwykłe dostępne są w wersji otwartej oraz zamkniętej – czyli uszczelnionej. Jako uszczelnienie w łożyskach kulkowych zwykłych najczęściej wykorzystuje się blaszki ochronne lub uszczelki gumowe. Szczegóły na temat rodzaju uszczelnienia oraz inne informacje techniczne znajdziesz w katalogu producenta łożysk.
Grupę łożysk kulkowych dzieli się na łożyska kulkowe zwykłe, skośne i wahliwe. Kategoria komponentów skośnych obejmuje modele skośne jednorzędowe, jednorzędowe dwukierunkowe oraz dwurzędowe.
Łożyska kulkowe wahliwe
Łożyska kulkowe wahliwe wyróżniają się stosunkowo niskim współczynnikiem tarcia. Ta właściwość umożliwia pracę komponentów w wyższych temperaturach w porównaniu z innymi rozwiązaniami, bez konieczności obniżania obrotowej prędkości. Modele wahliwe są opcją dwurzędową, posiadającą kulistą bieżnię na zewnętrznym pierścieniu. Dzięki takiej konstrukcji łożyska kulkowe wahliwe mają możliwość kątowego wychylenia i mogą wyrównywać ewentualne odchyłki ugięcia wałów, współosiowości czy okdształcenia obudowy. Produkty w tym wykonaniu to łożyska nierozłączne. Producenci dostarczają łożyska kulkowe wahliwe z otworem walcowym lub stożkowym.
Łożyska kulkowe wahliwe dostępne są w opcji otwartej lub uszczenionej. Modele otwarte mogą wychylać się do nawet 4° ze środkowego położenia. Uszczelnione natomiast jedynie do 1,5°.
Łożyska kulkowe skośne
Łożysko kulkowe skośne to rozwiązanie, które wykorzystuje się głównie tam, gdzie występują złożone obciążenia – a zatem jednocześnie siły osiowe i poprzeczne. Specjalnie wyprofilowane bieżnie umożliwiają tym łożyskom przejmować obciązenia wzdłużne. Warto jednak pamiętać, że komponenty tego rodzaju są bardziej wrażliwe na błędy współosiowości w porównaniu z typami konkurencyjnymi. Dodatkowo są wrażliwe na tak zwane przekoszenia.
Skośne łożyska kulkowe produkuje się w kilku wariantach. Na rynku można znaleźć modele jednorzędowe, dwurzędowe oraz jednorzędowe dwukierunkowe. Produkty w takim wykonaniu wykorzystuje się głównie tam, gdzie łożysko kulkowe zwykłe nie radzi sobie przez występujące obciążenia wzdłużne. Modele skośne świetnie sprawdzą się między innymi w przekładniach, wrzecionach obrabiarek, sprężarkach, pompach, wentylatorach, dmuchawach, maszynach tekstylnych czy elektrycznych.
Łożyska kulkowe wzdłużne
Łożysko kulkowe wzdłużne to komponent, który w teorii przejmuje tylko i wyłącznie obciążenia osiowe. Nie ma właściwie żadnego zastosowania w aplikacjach, w których występują siły promieniowe. Modele wzdłużne można podzielić na łożyska jednokierunkowe i dwukierunkowe. Prawidłowo dobrane łożysko kulkowe wzdłużne gwarantuje płynną i przede wszystkim bezpieczną pracę każdej maszynie.
Łożysko stożkowe
Łożyska stożkowe należą do grupy łożysk tocznych wałeczkowych. Wyróżniają się przede wszystkim elementami tocznymi, które w tym przypadku kształtem przypominają ścięty stożek. Stożki o niewielkiej zbieżności poruszają się po bieżni, która również ma kształt stożka. Na tle innych rozwiązań łożyska stożkowe wyróżniają się możliwością przenoszenia obciążeń poprzecznych oraz wzdłużnych o tej samej wielkości. Często komponenty w tym wykonaniu stosuje się zamiast łożysk kulkowych w tych aplikacjach, w których te drugie nie są w stanie przenieść sił osiowych (z tego względu, że są dla nich za duże).
Linie rzutowania każdej powierzchni stożkowej w łożyskach stożkowych przecinają się w tym samym miejscu osi całego łożyska. Produkty tej grupy są opcją dzieloną, co oznacza, że pierścień zewnętrzny można montować niezależnie od pierścienia wewnętrznego z koszykiem i elementami tocznymi. Ogólnie łożyska stożkowe doskonale sprawdzą się tam, gdzie występują obciążenia o charakterze złożonym. Jak wspominaliśmy, modele stożkowe przenoszą nie tylko obciążenia poprzeczne, ale i wzdłużne – jednorzędowe osiowe jednokierunkowe, a dwurzędowe osiowe dwukierunkowe. Między innymi z tego względu, że jednorzędowe modele przejmują siły wzdłużne tylko z jednego kierunku, często montuje się je w parach lub w układzie „O” czy „X”.
Gdzie stosuje się łożyska stożkowe? Komponenty w tym wykonaniu są świetną opcją dla przekładni kolejowych, przekładni generatorów wiatrowych, betoniarek, maszyhn rolniczych czy zgrabiarek.
Łożysko walcowe
Łożyska walcowe to łożyska toczne, w których wykorzystuje się elementy toczne kształtem przypominające walec. Produkty tej grupy mają rozłączny charakter, a to oznacza, że przynajmniej jeden z pierścieni nie ma jednej bieżni. Taka konstrukcja pozwala na niewielkie przemieszczenia względem obudowy. Do zalet łożysk walcowych zalicza się między innymi to, że są w stanie przenosić dużo większe obciążenia w porównaniu do łożysk kulkowych w tym samym rozmiarze. Ponadto na tle innych produktów łożyska walcowe charakteryzują się świetną sztywnością, małym oporem tarcia i dobrą nośnością. Przy łożyskach walcowych należy pamiętać, że są to komponenty bardzo wrażliwe na ewentualną niewspółosiowość.
Na rynku aktualnie można znaleźć łożyska walcowe w przeróżnych wariantach. Biorąc pod uwaglę konfigurację obrzeży bocznych, wyróżnia się modele typu N, NU, NJ, NUP oraz NNU czy NN. Co to oznacza?
Łożyska walcowe typu N to komponenty, które mają dwa stałe obrzeża na wewnętrznym pierścieniu i ani jednego na pierścieniu zewnętrznym. Modele NU natomiast mają dwa stałe obrzeża na zewnętrznym i wewnętrzny bez obrzeży. Takie konstrukcje umożliwają osiowe przemieszczenie wału względem obudowy i to w dwóch kierunkach.
Walcowe łożyska typu NJ są produktami, w których montuje się pierścień zewnętrzny z dwoma stałymi obrzeżami i wewnętrzny z jednym obrzeżem. Odwrotną sytuację można zauważyć w modelach typu NF – jedno stałe obrzeże na pierścieniu zewnętrznym i dwa na wewnętrznym. Łożyska tego rodzaju przejmują duże obciążenia poprzeczne i niewielkie wzdłużne, ale tylko jednokierunkowe. Siły osiowe są przejmowane przez przeciwległe obrzeża znajdujące się na pierścieniu zewnętrznym oraz wewnętrznym.
Łożysko walcowe typu NUP jest modelem, który posiada pierścień zewnętrzny z dwoma stałymi obrzeżami, wewnętrzny z jednym obrzeżem i dodatkowym pierścieniem bocznym. Taka konstrukcja pozwala ustalić położenie osiowe wału w dwóch kierunkach. Ponadto łożyska typu NUP mogą przejmować małe obciążenia wzdłużne dwukierunkowe.
Walcowe łożysko typu NP to produkt, który składa się z pierścienia wewnętrznego z dwoma stałymi obrzeżami oraz pierścienia zewnętrznego z jednym obrzeżem i jednym kołnierzowym pierścieniem swobodnym. Tego rodzaju rozwiązania przenoszą spore obciążenia poprzeczne i niewielkie osiowe w obu kierunkach.
Wspomniane wyżej modele NNU oraz NN to łożyska walcowe dwurzędowe. N, NU, NJ oraz NUP natomiast to modele jednorzędowe. Warto wiedzieć, że produkty NUP oraz NP uznaje się za opcję ustalającą, gdyż obrzeża w pewien sposób ograniczają osiowy ruch wałeczków.